خلاصه نتیجه بررسی
| عهدنامه | نتیجه بررسی | توضیحات |
| گلستان | نادرست | بعد از جنگ اول ایران و روسیه بود |
| ترکمانچای | نادرست | بعد از جنگ دوم ایران و روسیه بود |
| آخال | درست | بدون جنگ |
| پاریس | نادرست | با تصرف جنوب ایران توسط انگلیس این عهدنامه بسته شد |
| گلداسمیت | درست | بدون جنگ |
| مناطق تحت نفوذ ایران در دوره فتحعلیشاه | نیمه درست | همان مناطق غارتشده در قراردادهای پاریس و آخال است |
شرح ادعا
بر اساس ادعای روزنامه ایران در توئیتر، تمام مناطق به‌تاراج‌رفته ایران در دوره قاجار بدون جنگ و باتوافق‌نامه‌های دولت‌مردان ایرانی بوده است. نام این توافقنامه‌ها به صورت زیر است:
- عهدنامه گلستان
- عهدنامه ترکمانچای
- عهدنامه آخال
- عهدنامه پاریس
- قرارداد گلداسمیت
- مناطق تحت نفوذ ایران در دوره فتحعلیشاه
فکت‌یار با بررسی برخی از اسناد و کتب تاریخی برای هریک از ادعاهای مطرح‌شده به نتایج زیر رسید:
- عهدنامه گلستان: دولت روسیه برای اینکه به دریای آزاد، آب‌های گرم خلیج فارس و هندوستان دست یابد، مهم‌ترین راه را گذر از کشور ایران می‌دانست. پس از اتخاذ چنین سیاستی از سوی روسیه و تصرف برخی از ایالات ایران، دولت‌مردان ایرانی به‌دلیل عدم تاب‌آوری در مقابل روسیه عهدنامه گلستان را امضا کردند.
- عهدنامه ترکمانچای: پس از عهدنامه گلستان دور دوم جنگ‌های ایران و روسیه در سال ۱۸۲۶ میلادی آغاز شد. عباس‌میرزا به امید بازپس‌گیری سرزمین‌های از دست رفته در قرارداد گلستان و تضمین آینده سلطنت خود با روس‌ها وارد جنگ شد و با پشتوانه حکم جهادی روحانیون همراه گردید. اما روس‌ها تا تبریز پیشروی کردند و برای رسیدن به تهران مانعی بر سر راه خود نمی‌دیدند؛ لذا فتحعلی شاه قاجار برای جلوگیری از پیشروی و تصرف بیش از پیش روس‌ها، معاهده ترکمانچای را امضا کرد.
- عهدنامه آخال: ناصرالدین‌شاه در برابر پیشروی روس‌ها در مناطق آسیای مرکزی به ویژه نواحی مرکزی آخال از خود واکنش مؤثری بروز نداد زیرا بر‌این باور بود که کمترین نتیجه تحرکات روسیه، ایجاد امنیت در مناطق شمال شرق ایران و سرکوب فتنه ترکمنان و یاغیان آن قوم است که مدت‌ها با آن درگیر بوده‌اند. با حمله روس به سرزمین ترکمان‌تکه و تصرف گرگ‌تپه، ناصرالدین‌شاه تن به جدایی مرزهای شمال خراسان تا رود تجن به نفع روسیه داد و عهدنامه آخال بین ایران و روسیه بسته شد.
- عهدنامه پاریس: پس از حمله ایران به هرات در زمان ناصرالدین‌شاه و تلاش حکومت قاجار برای کنترل این قسمت از قلمرو خود، انگلیس نسبت به این امر واکنش نشان داد و با حمله به جنوب ایران قسمت‌هایی از فارس و خوزستان را تصرف کرد که به تبع آن ایران با قبول شرایط انگلیس حاکمیت آن دولت بر افغانستان را به موجب عهدنامه پاریس به رسمیت شناخت.
- قرارداد گلداسمیت: انگلیس از ایران خواست مرز بین ایران و هند تعیین شود اما ایران قبول نکرد. در نتیجه انگلستان با نفوذی که در بین بلوچ به دست آورده بود آنها را تحریک کرد تا شورش کنند. ناصرالدین‌شاه فهمید اگر رضایت انگلیس به دست نیاورد ممکن است از طریق جنگ و ایجاد شورش، تمام بلوچستان را از ایران جدا کنند در نتیجه قرارداد گلداسمیت را پذیرفت که به موجب آن بخش‌های وسیعی از بلوچستان واگذار و منطقه‌ای حایل برای هندوستان تشکیل شد.
- مناطق تحت نفوذ ایران در دوره فتحعلیشاه: مناطقی که توسط روزنامه ایران در نقشه مشخص گردیده است از طریق قراردادهای پاریس و آخال به غارت رفته‌اند و از این دو قرارداد متمایز نیست.