خلاصه بررسی
کسایی‌زاده، روزنامه‌نگار تحقیقی در گفتگویی با انصاف‌نیوز که به محتوای وایرال فضای مجازی هم تبدیل شد، درباره جمعیت، فرصت‌های شغلی، یارانه اعطایی و میزان خروج سرمایه توسط مهاجران افغانستانی سخن گفت. فکت‌یار ۶ ادعای او را راستی‌آزمایی کرد و در مجموع به این گفته‌ها برچسب درست داد.
ادعاهای هادی کسایی‌زاده درباره افغانستانی‌های مهاجر:
- جمعیت اتباع افغانستانی ایران به ۸ میلیون نفر افزایش پیدا کرده است. (نیمه درست)
- اتباع افغان در کشورمان دارای ۳ میلیون فرصت شغلی هستند. (نیمه‌درست)
- افغان‌ها سالانه ۲۸۰ همت (هزار میلیارد تومان) پول از کشور خارج می‌کنند. (درست)
- روزانه ۳ هزار میلیارد تومان هزینه اعطای یارانه به اتباع افغان می‌شود. (نیمه‌نادرست)
- حدود ۷۰۰ هزار دانش آموز افغان در مدارس کشور تحصیل می کنند. (درست)
- حدود ۲۵ هزار دانشجوی افغان در ایران درس می‌خوانند. (درست)
بررسی جمعیت مهاجران افغان
• احمد وحیدی، وزیر کشور ایران به‌تازگی شمار مهاجران افغانستانی در ایران را بیش از ۵ میلیون نفر برشمرد.
• اما بنابر اظهارات برخی از جامعه‌شناسان و رسانه‌ها جمعیت افغان‌ها به ۸ میلیون نفر رسیده است. استدلال آن‌ها، مهاجرت بیش از پیش افغان‌ها پس از سلطه طالبان است.
• احمد سبحانی، مدیر پیشین امور پناهندگان و مدیرکل اسبق آسیای غربی وزارت خارجه نیز در گفتگویی با «دیپلماسی ایرانی» (۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۸) جمعیت مهاجران افغان را حدود ۸ میلیون نفر قلمداد کرد.
• از آن‌جا که طرح سرشماری اتباع افغانستانی در ایران با چالش‌ها فراوانی روبرو است، می‌توان گفت با تجمیع آمارهای رسمی و غیررسمی، آن‌ها حدود ۸ میلیون نفر هستند.
بررسی آمار فرصت‌های شغلی
عراقچی، معاون وزیر خارجه در سال ۱۳۹۷ به صداوسیما گفت۱: افغانستانی‌ها در کشورمان حدود ۲ میلیون فرصت شغلی دارند.
• پس از سلطه طالبان و افزایش چشمگیر مهاجرت افغان‌ها به ایران می‌توان انتظار داشت، یک میلیون فرصت شغلی دیگر به دست آن‌ها افتاده باشد.
با بررسی مشاغلی که افغان‌ها به‌آن مشغول هستند، دریافتیم:
• مشاغل خدماتی، کارگری و حتی زباله‌گردی مهم‌ترین حوزه اشتغال آن‌ها است.۲
• ایرانی‌ها معمولا حاضر نیستند مشاغل ارزان و سخت موجود را با دستمزدهای پایین بپذیرند. در حالی‌که افغان‌ها مشتاق کار در این حوزه‌ها هستند.
• سرایداری یا شاگردی برای اصنافی که می‌توان در ساعات پایان کار در همان‌جا، استراحت کرد، از جذاب‌ترین گزینه‌های کاری برای آن‌ها است.
• بسیاری از استادکاران ایرانی از آن‌جا که قادر به گرفتن شاگرد با حقوق پایین نیستند، کار خود را با کارگران جوان افغان پیش می‌برند.
• همان شاگردهای جوان افغان پس از چند سال کار در کشورمان، استادکار شده و معمولا از ایران خارج می‌شوند.
بررسی آمار درباره میزان خروج سرمایه از کشور
احمد سبحانی، مدیر اسبق اداره تابعیت و پناهندگان وزارت خارجه نیز در گفتگویی با دیپلماسی ایرانی این ادعا درباره میزان خروج سرمایه را تایید می‌کند.
• بنابر اظهارات معاون وزیر خارجه ایران در سال ۹۷، مهاجران افغانستانی حدود ۳ تا ۵ میلیارد یورو خروج سرمایه از کشورمان داشته‌اند.
• مصطفی محمد نجار، وزیر کشور در سال ۱۳۹۸ نیز گفته بود: افغانستانی‌ها بیش از ۴ میلیارد دلار ارز از ایران خارج می‌کنند.
• نکته: لازم به یادآوری است که خروج سرمایه از کشورها به دست مهاجران، دانشجویان و نیروی کار امری مرسوم است.
• هر سال در ۱۶ ژوئن (۲۶ خرداد)، جامعه جهانی روز حواله‌های خانوادگی یا (IDFR)۳ را گرامی می‌دارد تا تلاش و فداکاری میلیون‌ها مهاجری که از طریق کار، پولی به خانه و خانواده می‌فرستند، ارج نهاده شود.
• آمریکا، امارات، عربستان و روسیه چهار کشوری هستند که در سال‌های اخیر، بیشترین حواله ارسال پول را از سوی مهاجران و کارگران خارجی مقیم کشورشان داشته‌اند.
درباره اعطای یارانه
• با توجه به خلاء آمار، نبود داده‌های دقیق بانکی و حساب‌های مهاجران افغان، نمی‌توان از هزینه‌های آن‌ها به صورت دقیق مطلع شد.
• اگر بابت مهاجران افغان روزانه ۳ هزار میلیارد تومان هزینه شود، این رقم حدود بیست درصد سقف بودجه ۱۴۰۲ است.
• بسیار بعید به نظر می‌رسد خمس بودجه کشور برای مهاجران افغانستانی هزینه شود.
• گرچه مهاجران افغان مانند ایرانیان از آب، انرژی و دیگر محصولات یارانه‌ای استفاده می‌کنند، اما بعضی اقلام مانند نان و… را با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب می‌خرند.
بررسی آمار دانش‌آموز و دانشجویان افغان در ایران
ایران ۵ سال پیش در گزارش‌هایی از پذیرش مهاجران افغان در مدارس و دانشگاه‌ها خبر داد. بر اساس این آمار:
۴۶۸ هزار دانش‌آموز و ۲۳ هزار دانشجوی افغان با کمک یارانه‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در کشورمان تحصیل می‌کنند.
نکته: آمار بالا متعلق به سال ۱۳۹۷ است. با توجه به سخنرانی رهبری درباره اهمیت تحصیل و تاکید ایشان بر ثبت نام مهاجران افغان در مدارس و دانشگاه‌ها، احتمالا شمار آن‌ها بیشتر شده و نزدیک به ادعای مورد بررسی است.
منابع و ارجاعات
۱. برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری در حضور عراقچی، شبکه دو صداوسیما ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸
۲. برگفته از کتاب «زباله‌گردی: زمینه‌های شکل گیری، تقاطع سیاست‌ها» نوشته: محمد حسن کریمیان، انتشارات همشهری
3. International Day of Family Remittances