سهمیه واکسن رایگان تنها به کشورهای فقیر و محروم دنیا اختصاص دارد و و ایران جزو این کشورها نیست و بر اساس گزارش عملکرد کوواکس، ایران جزء نخستین کشورهایی است که با هزینه خود واکسن‌های کوواکس را دریافت می‌کند و هزینه دریافت 4 میلیون و 216 هزار و 800 دوز واکسن را تا تاریخ 15 بهمن 99 به حساب کوواکس واریز کرده است که به دلیل کارشکنی آمریکایی‌ها هیچ کشوری حاضر به فروش واکسن به ایران نشده است.
در تاریخ 11 مرداد 1400، یکی از کاربران توییتر به نام سیمون گانتلر (Simon Guntler) پژوهشگر در جامعه بین‌المللی حقوق بشر، در توییتر با انتشار پستی نوشت:
“من به هرکسی در آلمان می‌گویم که جمهوری اسلامی، از دریافت سهمیه واکسن رایگان کوواکس انصراف داد و ترجیح داد که خودش واکسن کرونا کشف بکند، فکر می‌کند دیوانه‌ام !!!”
در سایت اتحادیه جهانی واکسن، در توضیح کوواکس (COVID-19 Vaccines Global Access) و عملکرد این سازمان جهانی آمده است: «در ابتدای همه‌گیری کرونا در دنیا، مشخص شد که تنها به ساخت واکسن نباید اکتفا کرد و باید مطمئن باشیم که مردم همه دنیا به واکسن دسترسی خواهند داشت. در همین راستا، رهبران جهان خواستار راه حلی شدند که علاوه بر توسعه و ساخت واکسن، دسترسی همه کشورها به واکسن، سریع و عادلانه صورت گیرد در نتیجه این دغدغه، کوواکس به وجود آمد تا مجموعه‌ای از نمونه‌های واکسن از همه دنیا را جمع‌آوری کرده و عادلانه در اختیار همه کشورها قرار دهد و به فروش برساند.»
این سایت در توضیح سازوکار فعالیت کوواکس همچنین نوشته است: «دو سوم کشورهای جهان با کوواکس همکاری دارند و به طور کلی این سازمان متشکل از کشورها، تولیدکنندگان واکسن، دانشمندان و … است که برای مقابله با همه‌گیری کرونا مطمئن خواهد شد که واکسن به دست همه کشورها رسیده است و هدف کوواکس فراهم کردن 2 میلیارد دوز واکسن برای همه کشورها تا پایان سال 2021 است.»
در بخش دیگری از سایت اتحادیه جهانی واکسن آمده است: «کوواکس، واکسن‌ها را برای کشورهای در حال توسعه تهیه خواهد کرد؛ در کل، ۹۲ کشور کم‌درآمد یا با درآمد متوسط از طریق تعهدهای پیش‌فروش واجد شرایط دریافت واکسن‌های کووید-۱۹ با سازوکار کوواکس هستند. که برای کشورهای فقیر، هزینه تعهد پیش‌فروش کوواکس بر عهده مشارکت‌کنندگان اهداکننده است.»
در گزارش اولیه عملکرد کوواکس در 15بهمن 1399 (22 ژانویه 2021 ) آمده است: همکاری کوواکس با کشورها در 7 دسته قرار گرفته است.
اهداکننده تعهد پیش‌فروش، عضو کمیسیون اروپا (اهدا کننده تعهد پیش فروش)، مشارکت‌کننده با هزینه خود، مشارکت‌کننده با هزینه خود و اهداکننده تعهد پیش‌فروش، گیرنده تعهد پیش‌فروش، اهداکننده و گیرنده تعهد پیش‌فروش و کشورهای فاقد برنامه کوواکس، 7 گروه متقابل کوواکس هستند.
بر اساس اطلاعات این گزارش (صفحه 7)، ایران جزء کشورهایی است که با هزینه خود واکسن‌های کوواکس را دریافت می‌کند و هزینه دریافت 4 میلیون و 216 هزار و 800 دوز واکسن را تا تاریخ 15 بهمن 99 به حساب کوواکس واریز کرده است.
مصطفی نوری‌زاده، دانشیار رشته بیوتکنولوژی در ترکیه و کارشناس حوزه واکسن در گفتگو با خبرنگار فکت‌یار در تاریخ 13 مرداد 1400 گفت : «سهمیه واکسن رایگان، تنها مخصوص کشورهای فقیر و محروم دنیا بوده و واکسن رایگان تنها میان این کشورها توزیع می‌گردد و این مطلب که “ایران از دریافت سهمیه رایگان کوواکس انصراف داده صحت ندارد “چرا که ایران کشور فقیری نیست به همین دلیل تمام واکسن‌های دریافتی از کوواکس با پرداخت پول و هزینه و با استفاده از منابع مالی و از طریق صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) وارد ایران شده است و سهمیه رایگانی به ایران اختصاص نمی‌یابد.
وی در ادامه افزود: باید به این موضوع اشاره کرد که نه تنها ایران انصراف نداده؛ بلکه کوواکس، به تعهدات خود در قبال ایران و سایر کشورها پایبند نبود و در دنیا به یک نهاد بد‌قول شناخته شد. همین امر سبب شد که کشوری مانند ترکیه از دریافت واکسن از طریق کوواکس انصراف دهد و خود مستقیما با کشورها وارد مذاکره شده و واکسن دریافت نماید.
این کارشناس حوزه واکسن در ادامه به انواع واکسن‌های موجود در کوواکس اشاره کرد و افزود: کوواکس تنها واکسن‌هایی را که دارای ” تائیدیه اولیه سازمان جهانی بهداشت یا who ” هستند را می‌تواند توزیع کند یعنی واکسن‌های کوواکس شامل: فایزر، آسترازنکا، مادرنا، سینووکس و سینوفارم هستند.
دانشیار رشته بیوتکنولوژی، در ادامه خاطر نشان کرد که تاکنون چندین محموله واکسن کوواکس وارد ایران شده و حجم بسیار زیادی از آسترازنکای مورد استفاده در ایران از کانال کوواکس وارد شده است.»
غلامرضا انصاری، مشاور وزیر امور خارجه در امور دیپلماسی اقتصادی هم در گفتگویی با روزنامه همشهری در 21 فروردین 1400 گفت: «ما جزو نخستین کشورهایی بودیم که درخواست خرید از کوواکس داشتیم. اما با شرارت آمریکایی‌ها نتوانستیم به واکسن‌های مورد نیازمان برسیم.»
وی در ادامه به مسیر خرید واکسن اشاره کرده و عنوان کرد: «برای خرید واکسن به‌طور مستقیم با ژاپن و کره جلسه داشتیم، آنها به‌طور رسمی به ما گفتند اجازه نقل و انتقال پول ندارند. سوئیسی‌ها گفتند آمریکا اجازه داده که این پول را از کره و ژاپن برای خرید دارو، انتقال دهیم، مشروط بر اینکه نظارت وجود داشته باشد و… ما هم قبول کردیم اما در نهایت باز هم اجازه پرداخت پیدا نکردند.»
انصاری در ادامه اذعان کرده است: «برای بیش از 2میلیون دوز واکسن از کوواکس، هزینه‌ها را پرداخت کردیم. این برای فاز اول بود. اما در همین فاز با گرفتاری‌های زیادی مواجه شدیم. قرار بود فازهای بیشتری وارد شود. به‌طور کلی خریدهای کوواکس براساس نوبت‌بندی انجام می‌شود. ابتدا باید یک مبلغ به‌عنوان پیش‌قسط پرداخت شود تا محموله آماده و توزیع شود؛ اما کوواکس هم به‌دلیل مشکل تولید و تقاضای زیاد کشورها با مشکل مواجه شده است. کوواکس 2 تا 3 ماه ایران را معطل کرد.»
به گزارش ایرنا در تاریخ 27 اردیبهشت 1400 هم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: محموله واکسن آسترازنکای ارسالی به ایران که در شرکت کاتالانت آنانی ایتالیا (Catalent Anagni) ساخته شده است، شامگاه روز یکشنبه ۲۶ اردیبهشت، در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و در حضور تیم‌های فنی یونیسف و سازمان جهانی بهداشت تحویل نمایندگان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شده که با حمایت یونیسف به عنوان ارسال‌کننده واکسن در ساز و کار کوواکس، جمهوری اسلامی ایران اولین محموله واکسن آسترازنکا تولید کره جنوبی را، شامل ۷۰۰ هزار و ۸۰۰ دوز در تاریخ ۱۶ فروردین امسال دریافت کرده است.