نتیجه بررسی | نیمه‌درست: گزاره مورد بررسی نیمه‌درست است؛ اما جزئیات مهمی را حذف کرده یا مطلب را خارج از زمینه اصلی روایت کرده است.
در چند روز اخیر، خبری مبنی بر اینکه تنها 12قلاده یوزپلنگ ایرانی باقی مانده است؛ در فضای مجازی منتشر شد. این خبر ابتدا در گفت‌وگویی که خبرگزاری تسنیم با حسن اکبری(معاون سازمان حفاظت محیط زیست) انجام داد؛ خبرساز شد. بررسی‌های فکت‌یار نشان می‌دهد که اگرچه آمار منتشرشده به نقل از معاون سازمان حفاظت محیط زیست، صحیح است؛ اما نکتۀ قابل توجه این است که این تعداد بر اساس سنجه‌های علمی‌ای است که سازمان محیط زیست توانسته شناسایی و اعلام کند و لزوماً تعداد نهایی یوزپلنگ‌های موجود در ایران نیست.
صفحه توئیتر فلات ایران در توییتی نوشت: «فقط ۱۲ قلاده یوزپلنگ ایرانی باقیمانده است. فقط ۳قلادۀ آن‌ها ماده هستند. انقراض کامل نزدیک است.»
خبرگزاری تسنیم در 19 دی 1400 گفت‌وگویی با معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست داشت. در گزارش این خبر چنین بیان شده است: «معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست با اشاره به شرایط فوق بحرانی یوزپلنگ ایرانی، به عنوان دومین دغدغه سازمان محیط زیست گفت: در حال حاضر تعداد کل یوزپلنگ‌های «شمارش‌شده» در کشور 12قلاده است که فقط 3قلاده از آن‌ها ماده بالغ هستند و اقداماتی که به منظور افزایش حفاظت، تولیدمثل و نصب علائم در جاده‌ها انجام داده‌ایم؛ برای نجات این گونه کافی نبوده است. علاوه بر این اقدامات، برنامه جامعی را برای حفاظت از یوز ایرانی تدوین کرده‌ایم که متأسفانه هنوز بودجه‌ای به آن تعلق نگرفته است.»
انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز واکنشی به این آمار داشت و ضمن تأیید این آمار، عنوان کرد که باید به جزئیات این آمار نیز توجه کرد و در خبری چنین نوشت: «این آمار تنها مربوط به یوزپلنگ‌هایی است که دارای شرایط زیر هستند:
- کاملاً شناسایی‌شده و دارای شناسنامۀ تأییدشده هستند.
- در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ دارای تصویر قابل شناسایی و مستند هستند که نشان از زنده بودن آن‌ها دارد.
- از مادر مستقل شده‌اند و به عنوان عضوی از جمعیت مستقلاً امکان شرکت در زادآوری دارند.
تیم فکت‌یار در تماسی با دکتر اکبری برای بررسی دقیق این خبر، جزئیات این آمار را جویا شد. دکتر اکبری درباره آمار اذعان‌شده، چنین عنوان کردند: «تعداد اعلام‌شده، یوزهای بالغ شناسنامه‌داری هستند که از ابتدای سال 99 تا کنون رصد شده‌اند. به لحاظ رفرنس‌های علمی، توله‌های گوشتخواران، مادامی که از مادر با موفقیت جدا نشده‌اند؛ عضوی از جمعیت محاسبه نمی‌شوند؛ زیرا مثلاً اگر مادر به علت تصادف یا هر دلیل دیگری از بین برود؛ توله‌ها هم از بین خواهند رفت. همچنین در رابطه با یوز‌هایی که مقابل دوربین‌های ما ثبت نشده‌اند، نمی‌توانیم آمار دقیقی ارائه دهیم.»
معاون حفاظت سازمان محیط زیست ادامه داد: «اگر ما آمار سال 98 و 97 را هم لحاظ کنیم؛ تعداد کمی بیشتر خواهد شد. اما نکته‌ای که باید بدان توجه داشت، این امر است که حتی اگر ما تعداد را 24 یوز لحاظ کنیم، این امر تغییری در وضعیت فعلی یوزها نخواهد داشت؛ زیرا وقتی جمعیت کلی یک گونه‌ای زیر 50 قلاده باشد، شرایط آن گونه، فوق بحرانی است.»
معاون سازمان محیط زیست تشریح کرد: «حتی اگر ما بتوانیم تعداد یوزها را افزایش دهیم؛ مسئله دیگری که با آن روبه‌رو هستیم، از دست دادن تنوع ژنی این گونه است. در بلندمدت درون‌آمیزی و رانش ژنتیکی می‌‌تواند منجر به انقراض شود.»
همچنین مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، سابقاً در گفت‌وگویی با خبرگزاری صداوسیما چنین عنوان کرده بود: «بر اساس مبنای علمی و در حالت کلی، گونه‌ای که زیر ۱۰۰ فرد جمعیت آن باشد؛ در بلندمدت نمی‌تواند سلامت خود را حفظ کند. اگر گونه‌ای زیر ۵۰ فرد داشته باشد؛ در بلندمدت نمی‌تواند تنوع ژن خود را حفظ کند؛ بنابراین فرقی نمی‌کند که جمعیت یوزهای آسیایی در ایران ۱۶ فرد باشد یا ۳۰ فرد، چون جمعیت این گونه در کشور در وضعیت بحرانی است. در حال حاضر تک‌تک یوزها مهم هستند؛ ولی افزایش اندک تعداد افراد این گونه هرچند حائز اهمیت است، به تنهایی تفاوت چندانی در سرنوشت یوز در کشورمان ایجاد نمی‌کند.»
بررسی‌های فکت‌یار نشان می‌دهد که آمار اعلام‌شده، صحیح است؛ اما این آمارِ یوزپلنگ‌هایی است که سازمان محیط زیست بر اساس شروط ذکرشده، توانسته است شناسایی کند و باید این آمار به عنوان کمینه‌ای از آمار کل جمعیت یوز ایرانی در نظر گرفته شود. همچنین وضعیت انقراض یوز ایرانی، یکی از دغدغه‌های اصلی سازمان محیط زیست بوده و به گفته معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، با شرایط فعلی و در بلندمدت؛ نه‌تنها امکان حفظ پایداری و سلامت نسل یوز وجود ندارد؛ بلکه تنوع ژنی این گونه نیز به‌شدت در حال کاهش و انقراض است.
منابع:
خبرگزاری تسنیم، فقط ۱۲قلاده یوزپلنگ در ایران باقی مانده است!/آسیب گردشگری کنترل‌نشده به جانداران چند میلیون‌ساله غارها، 19 دی 1400.
انجمن یوزپلنگ ایرانی، آیا تنها ۱۲ یوزپلنگ ایرانی در کشور باقیمانده است؟، 21 دی 1400.
خبرگزاری صداوسیما، یوزپلنگ ایرانی در وضعیت بحرانی، 9 شهریور 1400.