ایران طبق قطعنامه ۱۶۹۶ سال ۲۰۰۶ شورای امنیت ملی، ذیل بند ۴۰ و ۴۱ از فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار داشته است. این فصل، در خصوص اقدامات این سازمان برای کشورهایی است که تهدیدی علیه صلح جهانی به حساب می‌آیند.
شرح گزارش:
سعید جلیلی ۱۲ دی گفت‌وگویی با دانشجویان دانشگاه یزد داشت. او در پاسخ به دانشجویی که گفت ایران ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل، در آستانه جنگ بوده است، گفت: «ایران هیچ گاه ذیل فصل هفت نبوده است».
فصل ۷ منشور سازمان ملل چیست؟
این ادعا که ایران ذیل فصل ۷ نبوده، نادرست است. فصل ۷ منشور سازمان ملل در رابطه با کشورهایی است که تهدیدی برای صلح جهانی محسوب می‌شوند. این فصل ۱۳ بند دارد (بند ۳۹ تا ۵۱) که اختیارات و شدت عمل سازمان ملل در واکنش به کشورهایی که ذیل این بند هستند را مشخص می کند. مفاد بندهای فصل ۷ از ۳۹ تا ۵۱ به ترتیب سخت‌گیرانه‌تر می‌شود.
بند ۳۹: شوراي امنيت وجود هرگونه تهديد عليه صلح – نقض صلح – يا عمل تجاوز را احراز می‌کند. توصيه‌هايي می‌کند يا تصميم می‌گیرد كه براي حفظ يا اعاده صلح و امنيت بين‌المللي چه اقداماتي برطبق مواد ۴۱ و ۴۲ انجام دهد.
بند ۴۰: به منظور جلوگيري از وخامت وضعيت، شوراي امنيت می‌تواند از طرف‌هاي ذينفع بخواهد اقدامات موقتي را كه شوراي امنيت ضروري يا مطلوب تشخيص مي‌دهد، انجام دهند.
بند ۴۱: شورای ملل می‌تواند تدابیر مقتضی و تصمیمات غیرنظامی اتخاذ کند .باقی کشورها موظف به اجرای این تصمیمات هستند. این اقدامات ممکن است شامل قطع کامل یا جزئی روابط اقتصادی و راه‌آهن، دریایی، هوایی، پستی، تلگرافی، رادیویی و سایر وسایل ارتباطی و قطع روابط دیپلماتیک باشد.
بند ۴۲: در صورتي كه شوراي امنيت تشخيص دهد كه اقدامات پيش‌بيني شده در ماده ۴۱ كافي نخواهد بود يا ثابت شده باشد كه كافي نيست، مي‌تواند به وسيله نيروهاي هوايي، دريايي يا زميني اقداماتی براي حفظ يا اعاده صلح و امنيت بين‌المللي ضروري است را انجام دهد. اين اقدام ممکن است شامل تظاهرات، محاصره و ساير عمليات نيروهاي هوايي، دريايي يا زميني اعضاي ملل متحد باشد.
منبع : www.un.org
بنابراین بند ۴۱ به تحریم‌های اقتصادی، دیپلماتیک و ارتباطی اشاره دارد و بند ۴۲ مجوزی برای اقدام نظامی به حساب می‌آید.
چه کشورهایی تاکنون ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل بوده‌اند؟
عراق
برای مثال عراق در سال ۱۹۹۱ در پی حمله رژیم بعث به کویت، به موجب قطعنامه ۶۹۲ سازمان ملل تحت کل بندهای فصل ۷ قرارگرفته است که با عبارت acting under chapter VII نوشته شده است. (تصویر زیر از متن قطعنامه ۶۹۲)
به موجب این عبارت، تمام بندهای فصل ۷ برای عراق اجرا شده است.
منبع: WWW.unscr.com
یمن
یمن یکی از کشورهایی است که سال ۲۰۱۵ طبق قطعنامه ۲۲۱۶ با عبارت acting under chapter VII ذیل کل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار گرفت. (تصویر زیر از متن قطعنامه ۲۲۱۶ ص ۳)
منبع: WWW.Un.org
ایران
سال ۲۰۱۰ قطعنامه ۱۹۲۹ در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید. به موجب این قطعنامه، ایران ذیل بند ۴۱ از فصل هفت منشور سازمان ملل قرار گرفت و تحریم شد و بند ۴۲، در خصوص ایران تصویب نشد.
(عبارت acting under Article 41 of chapter 7 در تصویر زیر از متن قطعنامه، اشاره به اعمال بند ۴۱ از فصل هفت دارد).
منبع: www.iaea.org
سال ۲۰۱۵ به دنبال مذاکرات برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل تصویب شد. طبق این قطعنامه اگر ایران به مفاد برجام پایبند باشد قطعنامه‌های قبلی از جمله ۱۹۲۹ ملغی می‌شود و ایران از فصل ۷ منشور سازمان ملل خارج می‌شود.
ادعای جلیلی و پاسخ ظریف
سعید جلیلی در گفت‌وگویی که با دانشجوی دانشگاه یزد داشت ادعا کرد: « ما اصلا ذیل بند ۴۲ نبوده‌ایم که بخواهیم از آن خارج شویم یا ما تو شرایطی بودیم که داشت جنگ می‌شد و ما از جنگ درآوردیم. کجا داشت جنگ می‌شد؟»
محمد جواد ظریف در مصاحبه‌ی ضبط‌شده‌ای که سال گذشته منتشر شد به این ادعا پاسخ داد و صراحتا اعلام کرد ایران وقتی ذیل بند ۴۱ فصل ۷ بوده است یعنی بندهای قبلی اعمال شده است و برجام نه تنها مانع از تصویب بند ۴۲ و اقدامات نظامی علیه ایران شده‌است، بلکه باعث خروج ایران از فصل ۷ منشور سازمان ملل شده است. این ادعا از متن قطعنامه ٢٢٣١ (تصویر زیر) که درخصوص به رسمیت شناختن برجام توسط سازمان ملل است قابل راستی‌آزمایی است و درست است.
منبع: www.securitycouncilreport.org
همچنین بر اساس اطلاعات موجود در سایت وزارت خزا‌نه‌داری آمریکا:
- همانطور که در شکل زیر نوشته شده است (هایلایت سبز) پس از برجام تمام قطعنامه‌های قبلی، مشروط به عدم تخلف ایران در مفاد برجام، ملغی شده است.
- همانطور که در شکل زیر مشخص است (هایلایت آبی) قطعنامه ۲۲۳۱ در خصوص تایید برجام است. به عبارت دیگر، قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران نیست و صرفا به رسمیت شناختن برجام توسط سازمان ملل است.
منبع: www.home.treasury.gov