معلم‌بلاگری در ایران ممنوع شد، آیا قانونی در این رابطه وجود دارد؟ مقایسه ایران و دیگر کشورها

معلم‌بلاگری ممنوع!

مدتی پیش، سخنگوی آموزش و پرورش، علی فرهادی درباره ممنوعیت فعالیت معلم بلاگرها اظهارکرد:

• هر گونه فیلمبرداری و پخش تصویر و فیلم دانش‌آموزان بدون هماهنگی با خانواده آن‌ها، ورود به حریم خصوصی بوده و ممنوع است.
• معلمان اجازه ندارند از نحوه پاسخگویی دانش‌آموزان یا سایر موارد فیلمبرداری کرده و آنها را در فضای مجازی پخش کنند، حریم خصوصی دانش‌آموز و کلاس درس باید رعایت شود.
• معلمان باید توجه داشته باشند که دانش‌آموزان و والدین در نظام آموزش و پرورش دارای حقوقی هستند که نباید آنها را نقض کرد.
• به‌زودی دستورالعملی در این رابطه تدوین می‌شود.

پیش از این، معاون پلیس فتا گفته بود اصل انتشار فیلم از دانش‌آموزان از نظر قانونی مشکلی ندارد، اما اگر در این فیلم‌ها حقوق کودکان رعایت نشود، والدین می‌توانند از معلم شکایت کرده و موضوع را از طریق پلیس فتا پیگیری کنند.

چه قانونی این ممنوعیت را تضمین می‌کند؟

سخنگوی آموزش پرورش و معاون پلیس فتا ماده یا دستورالعملی برای این ممنوعیت معرفی نکرده‌اند، اما به حریم خصوصی اشاره می‌کنند.

کارشناسان حقوقی نیز معتقدند که این مبحث ذیل مباحث «نقض حریم شخصی» قرار می‌گیرد.

طبق پیمان‌نامه حقوق کودک مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد که ایران نیز آن را امضا کرده، ماده ۱۶ میتواند متضمن این موضوع باشد.

ماده ۱۶: احترام به حریم خصوصی

• در امور خصوصی، خانوادگی یا مکاتبات هیچ کودکی نباید مداخله خودسرانه یا غیرقانونی کرد یا به صورت غیرقانونی عزت و آبروی او را مورد تعرض قرار داد.
• کودک حق برخورداری از حمایت قانون را در برابر اینگونه مداخلات و تعرضات دارد.

تفسیر عمومی شماره ۲۵ کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد نیز طی مواد ٦٧ تا ۷۸ به بررسی اهمیت حفظ این حق برای کودکان به ویژه در تعامل با فضای مجازی پرداخته است.

در آمریکا قانونی در این رابطه وجود دارد؟

در آمریکا، هیچ قانون فدرالی وجود ندارد که به طور خاص انتشار تصاویر کودکان بدون رضایت آن‌ها را ممنوع کند.

با این حال، قوانین و مقررات متعددی وجود دارد که به جنبه‌های این موضوع، به ویژه در مورد حفظ حریم خصوصی و بهره‌کشی از کودکان می‌پردازد، مانند:

• قانون حفاظت از حریم خصوصی آنلاین کودکان (COPPA)
• قوانين هرزه‌نگاری کودکان
• قانون حقوق آموزشی خانواده و حریم خصوصی

قانون حفاظت از حریم خصوصی آنلاین کودکان در آمریکا

COPPA یک قانون فدرال از سوی کمیسیون تجارت فدرال است که جمع آوری اطلاعات شخصی آنلاین (از جمله تصاویر) کودکان زیر ۱۳ سال را تنظیم می‌کند.

نکات کلیدی این قانون:

• خدمات آنلاین و وبسایت‌هایی که مخاطبشان کودکان هستند یا اطلاعات شخصی کودکان را جمع‌آوری می‌کنند، باید قبل از جمع‌آوری، استفاده یا افشای اطلاعات شخصی کودکان زیر ۱۳ سال، به والدینشان اطلاع داده و رضایت آن‌ها را دریافت کنند.
• فعالیت در سرویس‌های آنلاین باید خط مشی حفظ حریم خصوصی و رازداری واضح و جامع داشته باشد که اقدامات کاربران درمورد جمع‌آوری، استفاده و افشای اطلاعات شخصی کودکان را تشریح کند.
• این قانون به والدین این حق را می‌دهد که اجازه جمع‌اوری یا استفاده از اطلاعات شخصی فرزندانشان را ندهند و حتی خواستار حذف پست‌های مربوطه شوند.
• نقض این قانون منجر به جریمه‌های قابل توجه همچون پرداخت حدود ۴۳ هزار دلار برای هر تخلف می‌شود.
• هدف COPPA توانمندسازی والدین برای کنترل مجموعه آنلاین اطلاعات شخصی فرزندانشان و اطمینان از محافظت از حریم خصوصی کودکان در حوزه دیجیتال است.

قانون حقوق آموزشی خانواده و حریم خصوصی(FERPA)

FERPA نیز یک قانون فدرال در آمریکا است که حریم خصوصی سوابق تحصیلی دانش آموزان را کنترل می‌کند. این قانون که در سال ۱۹۷۴ تصویب شد، برای تمام مؤسسات آموزشی که بودجه فدرال دریافت می کنند، از جمله مدارس و کالج ها اعمال می شود.

نکات کلیدی FERPA:

• این قانون به والدین یا دانش آموزان واجد شرایط (بالاتر از ۱۸ سال) حق دسترسی به سوابق تحصیلی خود را می‌دهد.
• این قانون، مؤسسات آموزشی را از افشای اطلاعات شخصی از سوابق آموزشی بدون رضایت کتبی والدین یا دانش‌آموز منع می‌کند.
• FERPA  به والدین یا دانش‌آموزان واجد شرایط این حق را می‌دهد که اصلاح سوابق تحصیلی را که معتقدند نادرست، گمراه‌کننده، یا نقض حقوق حریم خصوصی آنهاست، درخواست کنند. اگر مؤسسه آموزشی از اصلاح سوابق امتناع ورزد، والدین یا دانش آموز واجد شرایط حق رسیدگی رسمی را دارند.
• وزارت آموزش آمریکا مسئول اجرای FERPA و حصول اطمینان از پیروی موسسات آموزشی با مفاد آن است. عدم رعایت FERPA می تواند منجر به از دست رفتن بودجه فدرال برای موسسه شود.

FERPA قانونی است که با کنترل افشای سوابق تحصیلی و اعطای حقوق خاصی به دانش‌آموزان بر روی سوابق خود، از حقوق حریم خصوصی آن‌ها محافظت می‌کند.

اتحادیه اروپا:

مقررات حفاظت از داده‌های عمومی اتحادیه اروپا (GDPR) نحوه پردازش و انتقال داده‌های شخصی افراد در اتحادیه اروپا را کنترل می‌کند.

طبق ماده 8 این قانون:

•  بند الف ماده ۶ (لزوم موافقت فرد با انتشار و پردازش داده‌های شخصی)، کودکان را نیز در بر می‌گیرد و پردازش و انتشار داده‌های شخصی کودکان در صورتی قانونی است که زیر ۱۶ سال باشند.
• پردازش و انتشار داده‌های کودکان زیر ۱۶ سال درصورتی قانونی است که والدین کودک نسبت به آن رضایت داشته باشند.

همچنین طبق بند ۳۸:

• کودکان در رابطه با داده‌های شخصی خود مستحق حمایت خاصی هستند، زیرا ممکن است کمتر از خطرات، عواقب مربوطه و حقوق خود در رابطه با پردازش داده‌های شخصی آگاه باشند.
• چنین حفاظت خاصی باید به ویژه در مورد استفاده از داده‌های شخصی کودکان به منظور ایجاد پروفایل‌های کاربری و جمع‌آوری داده‌های شخصی آن‌ها حتی هنگام ارائه خدمات به کودک اعمال شود

بند ۵۸ نیز ذیل اصل شفافیت، بر کسب رضایت کودک برای پردازش داده‌های شخصی‌اش تاکید می‌کند.

این بند می‌گوید:

در شرایط پیچیدگی فناوری‌ها و فراوانی نقش‌آفرینان، شناخت و درک اینکه توسط چه کسی و برای چه منظوری داده‌های شخصی جمع‌آوری می‌شوند، ضروری است و این برای کودکان هم صدق می‌کند.

علاوه‌بر قوانین اتحادیه اروپا، کشورها نیز قوانین جداگانه‌ای دارند. مثلا در فرانسه، هرکس عکسی را بدون رضایت صریح کودک پست کند، حتی اگر والدینش باشد، ممکن است با جریمه‌ ۴۵ هزار یورویی روبرو شود.

در نتیجه، باتوجه به کشورهای مورد بررسی (ایران، آمریکا، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و فرانسه) در اکثر کشورها، قوانینی جهت جلوگیری از نقض حریم شخصی کودکان و دانش‌آموزان وجود دارد. در برخی کشورها این قوانین سخت‌گیرانه‌تر هستند و در برخی دیگر، می‌توان آزادانه عمل کرد.